Jerzy Bereś
Przepowiednia II
1 III 1968
Galeria Krzysztofory, Kraków
Po manifestacji wystawa „Ślady wydarzenia Przepowiednia II”
Fot. Eustachy Kossakowski
Opis manifestacji:
Wnętrze Galerii Krzysztofory. W przedniej części sali stoi wiejski wóz w pełnym rynsztunku. Brakuje jedynie konia. Wóz załadowany jest wysoko drewnem opałowym. Ładunek zwieńczony jest długą żerdzią, odpowiednie gałęzie napinają łańcuch zabezpieczający przed wypadnięciem drewna podczas jazdy. Po bokach wozu zwisają wiązki szczapek na rozpałkę. Na ścianie galerii wisi, przepisany na płótnie do drugiego odczytania, „AKT TWÓRCZY I” (patrz poz. kat. 1/m/68/053). Na wyładowany wóz narzucona została jutowa płachta z napisem „Przepowiednia II”.
Autor. Szyję owiniętą ma białym płótnem, na nim pętla powrozu, którego koniec wlecze się po ziemi. Wokół bioder czerwone płótno, pod nim przywiązane dwie drewniane osłony biodrowe, wyrzeźbione od wewnątrz tak, by przylegały do ciała. W jednym ręku trzyma siekierę, w drugim kilkanaście lub kilkadziesiąt egzemplarzy tygodnika „Kultura”. Akcja. Autor rozpina łańcuch, który zabezpiecza ładunek na wozie. Zdejmuje żerdź, gałęzie i odkłada je pod ścianę galerii. Zdejmuje kolejno wiszące po bokach wozu wiązki szczapek, rozwiązuje je i przy użyciu egzemplarzy „Kultury” rozpala kilkanaście ognisk pod ścianami galerii. W czynnościach tych spontanicznie uczestniczy publiczność. Podczas akcji bez przerwy odczytywany jest zdjęty ze ściany „Akt Twórczy I” (początkowo czyta Zbigniew Warpechowski, w dalszej części akcji Anka Ptaszkowska).
Po rozpaleniu ognisk autor bierze stojącą pod ścianą żerdź, stawia ją na środku galerii i podtrzymując ją pionowo prosi publiczność o rozładowanie wozu z bali drewna. Kłody mają być układane pod jego stopami, warstwa po warstwie, każda następna w poprzek poprzedniej. Autor czuwa nad przebiegiem budowy, wskazuje miejsca, w których mają być złożone bale, przestępuje z jednych bali na drugie. Powstający, zwarty stos w kształcie prostopadłościanu unosi go w górę. Gdy wóz jest rozładowany autor znajduje się pod sklepieniem, w oparach dymu snującego się po galerii.
Prosi wtedy publiczność o pokrycie wozu niebieską farbą, przygotowaną wcześniej w tym celu. Widzowie malują wóz, z braku odpowiedniej ilości pędzli niektórzy posługują się gołymi dłońmi. Użytkowy wóz przeistacza się w unieruchomiony eksponat wystawowy. W tym samym czasie, na stosie autor buduje konstrukcję wyobrażającą napięty do strzału łuk z biało-czerwoną cięciwą. Używa do tego podanych przez kogoś gałęzi stojących dotychczas pod ścianą: jednej prostej (strzała) i jednej lekko zgiętej (łuk); powrozu zdjętego z szyi; białego i czerwonego płótna, którym był okryty; juty z napisem „Przepowiednia II”. Trzonem konstrukcji jest wystający koniec długiej żerdzi, której dolna część tkwi wewnątrz stosu zapewniając mu stabilność. Dzięki niej budowany pośpiesznie stos, chwilami chwiejący się ryzykownie, jednak się nie rozsypał. Stojąc na szczycie stosu autor końcami powrozu przywiązuje do żerdzi drewniane osłony biodrowe i w ten sposób staje się integralną częścią dzieła. „Żywy Pomnik” pt. „Przepowiednia II” jest gotowy. „Akt Twórczy I” przestaje być odczytywany. Autor prosi o podanie łuczywa z dopalającego się ogniska. Zdmuchnąwszy ogień zwęglonym końcem drewienka podpisuje dzieło na przedniej osłonie biodrowej i schodzi ze stosu. Pozostałe na stosie rozchylone osłony biodrowe pozwalają dzięki wyrzeźbionym negatywom ciała wyobrazić sobie jego obecność w tym miejscu.
Akt Twórczy I
WYZWOLENIE
NIEPODLEGŁA PRACA-AKCJA
TRWAŁY ŚLAD
OTO ELEMENTY FAKTU TWÓRCZEGO
KAŻDA FORMA USTOSUNKOWANIA SIĘ
DO ISTNIEJĄCEJ RZECZYWISTOŚCI
JEST JEJ CZĘŚCIĄ SKŁADOWĄ
APOTEOZA – BUNT – INNE
AUTENTYCZNY FAKT TWÓRCZY
NALEŻY DO NOWEJ PRZYSZŁEJ
RZECZYWISTOŚCI.
NIEPODLEGŁA AKCJA
WYRAŹNIE OKREŚLONEJ OSOBOWOŚCI
MOŻE DAĆ GWARANCJĘ ZAISTNIENIA
ŚWIADOMEGO FAKTU TWÓRCZEGO.
W PLASTYCE POJMOWANIE DZIEŁA JAKO
IDEALNY PRODUKT
ZDEWALUOWAŁO
BOSKOŚĆ AKTU TWORZENIA –
TWÓRCA STAŁ SIĘ NIEWOLNIKIEM.
PRODUKCJA UZASADNIA SIĘ ŻYCIOWO
KULT DLA PRODUKTU,
UBRANEGO NIE KIEDY W WIELKIE TREŚCI –
POMNIK – RAKIETA KOSMICZNA. – OBRAZ RELIGIJNY
JEST BAŁWOCHWALSTWEM.
SPOSÓB HONOROWANIA
PRAWDZIWYCH FAKTÓW TWÓRCZYCH
W SZTUCE I NAUCE
JEST ŚWIADECTWEM KULTURY SPOŁECZEŃSTWA
WARTOŚCIĄ TWÓRCY JEST SUMA FAKTÓW.
CENZUS PROFESJONALNY
A TAKŻE POZYCJA RYNKOWA
JEST UZURPATORSTWEM.
PRAWDZIWĄ TWÓRCZOŚĆ MOŻNA PRZYJĄĆ CZYNNIE,
DROGĄ ODKRYCIA
STOSUNEK KONSUMPCYJNY – BIERNY
NALEŻY DO SFERY PRODUKCJI.